هستی شناسی در مکتب قرآن

قرآن دفتر هستی نظری است که به هستی واقعی میپردازد. هدف آن است تا بدانیم در این دفتر چه خوراکهایی برای ذهن ما تهیه شده که تاکنون از آن غافل بواه ایم.

هستی شناسی در مکتب قرآن

بعوضه، پشه سرکه، Drosophila

بعوضه، پشه سرکه، Drosophila

احمد شمّاع زاده

دوستی در مورد آیه 26 سوره بقره پرسیده بود:

آیا منظور از بعوضه واقعاً مگس است؟ چون ویدئویی در یوتیوب هست که دکتر هنای می‌گفت اینها گروهی از بنی اسرائیل هستند نه مگس. خواستم نظر شما رو بدونم.

در پاسخ به این دوست نوشتم:

سخن این دکتر مرا به یاد یک سرهنگ متدیّن زمان شاه انداخت که در دهه چهل در کتابش نوشته بود «هدهد نام یکی از سرداران سپاه حضرت سلیمان بوده و نه هدهد پرنده»، و حواسش به بقیه آیه نبوده که حضرت سلیمان می‌گوید «اگر مشخّص شود نافرمانی کرده، ذبحش می‌کنم»؛ که می‌دانیم ذبخ کردن مخصوص حیوانات است. در این آیه نیز خداوند پس از واژه بعوضه می‌افزاید و مافوقها یعنی این کمترین است، و نشان از آن دارد که خداوند یکی از کم ارزشترین آفریدگان خود را مثال زده است.

در بسیاری از مقاله هایم به این نکته اشاره کرده ام که:

مترجمین و مفسرین قرآن، آن هنگام که آیه ای را به راحتی درک نمی‌کنند، مبنا را بر آنچه که در قرآن آمده نمی‌گذارند و زحمت اندیشیدن در کلام حق را بر خود هموار نمی‌کنند؛ بلکه برعکس عمل می‌کنند و دانش خداوند را در حد دانش خود پایین می‌آورند؛ و آنچه را که خود می‌فهمند، جایگزین کلام حق می‌کنند.

تا آنجا که از دوران نوجوانی به یادم مانده، به هنگام خواندن این آیه، پشّه در نظرم می‌آمد. از سوی دیگر، بعوضه در زبان عربی به معنای پشه است؛ و عنوان کردن مگس، انسان را به یاد مگسهای خانگی (به زبان انگلیسی: Fly) می‌اندازد. بدین ترتیب مشخص می‌شود که باز هم اولین مترجمی که این واژه را از زبان انگلیسی یا فرانسوی یا لاتین ترجمه کرده، بی دقت ترجمه کرده و پشه سرکه به صورت مگس سرکه در زبان فارسی جا افتاده است.

در سال 1384 که پژوهش چهارپایان ویژه قرآنی (قرآن و ژنتیک، معجزه ای از قرآن) را می‌نوشتم، و یک متن علمی به زبان انگلیسی را بررسی می‌کردم، در ذهنم این موضوع شکل گرفته بود که Drosophila یا پشه سرکه از مواد ترش به وجود می‌آید و به مواد ترش هم علاقمند است؛ و چون در آزمایشگاهها همیشه مورد آزمایش قرار می‌گیرد، پس اندامش یکی از ساده‌ترین اندامها و مناسب برای آزمون است. به این متن که از ویکیپدیا برگرفته ام توجه کنید:

مگس‌های سرکه سرده‌ای از زیرراسته کوتاه‌شاخکان، تیرهٔ مگس‌های سرکه است که شامل مگس‌های ریزجثه‌ای چون مگس سرکه معمولی می‌شود. این سرده دارای بیش از ۱۵۰۰ گونه است که تنوع بسیاری در ظاهر، رفتار، و زیستگاه دارند.

نام علمی: Drosophila

رده‌‌بندی بالاتر: Drosophilinae

طبقه: سرده

با دیدن رده بندی بالاتر، ذهنم مستقیماً به سوی و ما فوقهای قرآن رفت که خداوند چقدر دقیق و هدایت گونه سخن گفته، و با به کارگیری این عبارت، انسان را رهنمون شده که این پشّه رده بالاتری نیز دارد! جلّ الخالق!!

در کار خداوند (فعل الهی) با دقت کافی اندیشه کنید:

با آوردن یک مثال در یک جمله کوتاه از یک آیه، چه نکته مهمی را در رسیدن انسان به دانشهای نوین یادآور او شده! بویژه اکنون که دانستیم تنها این نوع پشه دارای 1500 گونه است!! پس انسان اندیشه‌گر از خود می‌پرسد اینهمه گوناگونی در آفرینش یکی از کوچکترین آفریدگانش برای چیست؟!!

و ندای درونش به او می‌گوید برای خداشناسی!! برای پی بردن به عظمت خداوندی که در آفرینش یکی از کوچکترین آفریدگانش هم معجزه می‌کند!!

از این پشه ریزی که خداوند به سادگی، میلیونها از آن را خلق السّاعة تولید می‌کند، چه کارها که بر نمی‌آید؟!! زمانی معحزه قرآن می‌شود، زمانی عصای دست دانشمندان در آزمایشگاه می‌شود، و زمانی بسیار دور، بزرگترین مدعی خدایی را از پا در می‌آورد. (منظور پشه‌ای است که در بینی نمرود می‌رود، به مغزش می‌رسد، دیوانه اش میکند؛ و او را به خوارترین وضعی می‌کشد!)

آغاز به‌کارگیری مگس سرکه در آزمایش‌ها

این‌گونه به عنوان یک اندامگان نمونه توسط چارلز دابلیو وودوُرث، به‌طور گسترده‌ای در پژوهش‌های زیست‌شناسی، در مطالعات ژنتیک، تن‌کردشناسی، بیماری‌زایی ریزاندامگانی، و فرگشت پیشینهٔ زندگی به کار برده شد. (نقل از ویکیپدیا)

در متن ویکیپدیا، یک اندامگان ترجمه شده، که بهتر بود تک اندامگان ترجمه می‌شد که به همین دلیل به عنوان ساده ترین جاندار تک اندامی در آزمایشگاه مورد آزمایش قرارمیگیرد.

به نظر می‌رسد که خداوند نیز این مثال و این نمونه آزمایشگاهی را برای آزمون بندگانش به کار برده و گفته است: «آنان که کفر ورزیدند، می‌گویند خداوند چه منظوری از این مثال دارد؟! با این مثل بسیاری گمراه می‌شوند و بسیاری نیز هدایت می‌شوند و کسی گمراه نمی‌شود مگر فاسقان»!

بنابر این روشنگری قرآنی، دکتر هنای هم به کفر گراییده؛ زیرا به جای اینکه بیاندشد که چرا خداوند این مثال را آورده، منظور خداوند را نادیده گرفته و فهم خود را جانشین منظور خداوند کرده است!!

ترجمه واژگانی آیه: خداوند از اینکه به پشه‌اى و آنچه فراتر از آن است، مَثَل زند، شرم ندارد. پس کسانى که ایمان آورده‌اند مى‌دانند که آن حق است از سوی پروردگارشان؛ ولى کسانى که به کفر گراییده‌اند مى‌گویند خدا از آوردن این مَثَل چه منظوری داشته؟ با این مثل بسیارى گمراه می‌شوند و بسیارى هدایت می‌یابند؛ و به آن، جز فاسقان گمراه نمى‌شوند.

کلّیّت قرآن نیز چنین است که خداوند در آغازش گفته «هدیً للمتقین» است؛ یعنی اگر پرهیزگار نباشی و به سوی قرآن روی، در رویارویی با قرآن، گمراه می‌شوی!