هستی شناسی و هستی شناس

هستی شناسی و هستی شناس

احمد شمّاع زاده

بخشی از نامه نگارنده به یک دوست:

کسی که میخواهد شناخت نسبتاً درستی از هستی داشته باشد تا بتوانیم عنوان هستی شناس را به او بدهیم، باید دست کم با موارد زیر آشنایی داشته باشد و آن‌ها را در بررسیهای خود مورد توجه قرار دهد و در پژوهشهای خود در نظر بگیرد. در غیر این صورت بعید است دست کم به حقیقت بخشی از هستی دست یابد؛ زیرا برخی مجهولات را دانش یک متخصص در رشته ای خاص، هرگز حل نخواهد کرد؛ حتا در زمینه‌ای که خود متخصص آن است. برای نمونه، انسانشناسان هنوز نتوانسته اند تاریخ تقریبی موجودیت انسان امروزی بر روز زمین یا دلیل انقراض نئاندرتالها را بدانند؛ و کیهانشناسان هنوز نتوانسته اند به شکل کیهان دست یابند؛ ولی نگارنده آنها را با کمک قرآن و احادیث موثق، یافته و اعلام کرده است:

- آگاهی از کتاب‌های عهد عتیق (تورات) و قرآن،

- آگاهی بسنده ای از فیزیک کیهان و فیزیک ذرات،

- دانستن تاریخ موجودیت انسان امروزی بر کره خاک،

- آگاهی و اشراف بر آثار باستانی بر جای مانده از تمدنهای کهن، و شگفتیهای روی زمین،

- آشنایی با احادیث موثق پیرامون انسان و کیهان

از نامه آقای محمد دوستی درباره مطالب بالا (تیتربندی و ویرایش مختصر متن از نگارنده است.):

جایگاه هستی شناسی

مطلب کوتاه ولی پر مغز شما را بارها خواندم. شاید تعجب کنید. اما با هربار خواندن، نکته‌ها را به خودم تلقین و یادآوری میکردم. به نظر من درس هستی شناسی برای همه انسانها، عام و خاص، لازم است؛ و باید درسی زیر عنوان هستی شناسی در مدرسه‌ها تدریس شود. زیرا شناخت هستی مهمترین مساله در زندگی هر انسان است؛ چه این شخص یک مکانیک باشد یا یک ریاضیدان.

درک هستی برای همه لازم است. ممکن است فهم یک زیست شناس از هستی، از یک فرد عامی بیشتر و بهتر باشد؛ اما همه باید به نسبت شرایط خود، هستی شناس باشند. از آنجا که امروزه فلسفه جایگاه گذشته را ندارد، شایسته است هستی شناسی با ابزار دانش روز و متون مقدس، خلا فکری بشر را پر کند.

اهمیت هستی شناسی

اگر انسانها از کودکی هستی شناسی بیاموزند و شناخت درستی از هستی پیدا کنند، خود شناس نیز خواهند شد. قابلیت ها و ضعف های خود را میشناسند، مبدا و معاد را میشناسند. دچار پیچیدگیهایی که شیاطین انسی و جنّی در راه زندگی و حیات ایجاد کرده، نمیشوند. بسیاری از سردرگمی ها و ناهنجاری‌های انسان، خود به خود یا حل میشوند و یا اصولاً به وجود نخواهند آمد.

هستی شناسی، مادر دانشها

به نظر من هستی شناسی مادر علوم است. به یاد می‌آورم در روزهایی که به دبستان می‌رفتم، روی جلد یکی از کتابهایمان تداعی کننده همین موضوع بود؛ ولی متأسفانه محتوای کتاب که شروع و آموزش داده میشد، موضوع کتاب از مسیر خود منحرف میشد؛ و آموزش تنها به سیاه کردن دفتر و حفظ کردن پاره ای واژگان (به جای درک مفاهیم) ختم می‌شد. آموزشی که در مسیر زندگی یک کودک هرگز نباید بسته میشد؛ بلکه باید با افزایش سن و به تناسب شرایط همیشه ادامه پیدا میکرد.

خود قرآن هم کتاب تشریع است که به معرفی کتاب تکوین (طبیعت) میپردازد؛ اما اکنون دچار تفاسیر تخیّلی شده است. پیشرفت دانش بدون در نظر گرفتن محور و راهنمای کل که قرآن باشد، ابتر خواهدبود. فرصت خوبی با پیشرفت علوم ایجاد شده تا ما بتوانیم با راهنمایی قرآن، هستی را آن گونه که واقعیت دارد بشناسیم. (نقل از ایمیل آقای محمد دوستی در تاریخ 15 آوریل 2022)

دانش چیست و دانشمند کیست؟

خداوند رمزورازهایی را در آفرینش هر جزء از هستی به کار برده که به قوانین طبیعی یا سنن الهی مشهورند. دانش یعنی کشف این قوانین یا سنتها و روابط میان آن‌ها. کسی که این کشفها را انجام دهد، دانشمند یا عالم نامیده می‌شود.

قرآن، هستی نظری است:

قرآن مجموعه کاملی از هستی نظری است. یعنی هر چه را که به طور حقیقی در طبیعت پیرامون خود یافته ایم یا هنوز نیافته ایم؛ یا در کیهان شناخته ایم یا هنوز نشناخته ایم، درباره‌اش در قرآن حتّا اگر شده با اشاره‌ای، یاد شده است.

خود قرآن در این باره می‌فرماید لا رطبٍ و لا یابسٍ الّا فی کتابٍ مبینٍ.

ترجمه: هیچ تروخشکی وجود ندارد؛ جز آنکه در کتابی مبین وجود دارد.

واژه مبین هم به معنی آشکار و آشکارکننده، و هم به معنی بیانگر و بیان کننده است.

کتاب مبین هم کتاب طبیعت است و هم کتاب قرآن است.

به قول سعدی:

برگ درختان سبز در نظر هوشیار، هر ورقش «دفتری» است معرفت کردگار

مرداد 1401

احمد شمّاع زاده