طرح بنیاد کشف قرآن

بسم‌الله‌البدیع

طرح بنیاد کشف قرآن

The Quran Discovery Foundation

 

پیش‌گفتار

از آنانی که توانایی آن را دارند تا قرآن کریم را به گونه‌ای دیگر نیز ب‌بینند، دعوت می‌شود تا با همیاری یکدیگر بنیادی حقیقی یا مجازی را زیر عنوان ‹بنیاد کشف قرآن› پی‌ریزی نمایند. موضوع این بنیاد، ‹هستی‌شناسی در مکتب قرآن› است. ازآنجاکه این کار ‹فی‌سبیل‌الله› است، امیدمی‌رود خداوند نیز بانیان آن را یاری‌رساند و جایگاه این بنیاد به درجه‌ای رسد که موجب خرسندی خداوند و سودمندی مردم شود. هرکه را سروشوری قرآنی است، شایسته‌ است در این راه همراهمان شود.

در جهانی زندگی می‌کنیم که هرروزه، با ابداعی نو و کشف مجهولی دگرگون می شود؛ با دگرگونی جهان، افکاری نو و برداشتهایی تازه از مفهوم هستی و حیات به‌وجودمی‌آید؛ و ازآنجاکه از آنچه خود داریم، آگاهی بسنده‌ای نداریم؛ در بسیاری موارد، این نوآوری‌ها ما را به سوی ابهام و سرگردانی و بعضاً کجروی ‌می‌کشاند. مشکلات زندگی روزمره نیز بر این ابهام و سرگردانی می‌افزاید و همگان بویژه جوانان را با ناهنجاری‌های جدی رودررومی‌سازد.

برای چیره‌شدن بر این ناهنجاری‌ها، بایستی از سویی به علت وجودی خود و منظور از آفرینش خویش پی‌ببریم؛ و از سوی دیگر نسبت به آنچه که خود داریم و به آنها توجه نداریم، بویژه قرآن کریم که مهجور و ناشناخته باقی‌مانده‌است، شناخت و آگاهی به‌دست‌آوریم؛ تا به‌جای شکست در پیشامدها، به فکر ایجاد جامعه‌ای سالم نیز براییم که منظور از آفرینش «ثقلین من عباده» و نزول قرآن کریم نیز همین بوده‌است.

 

وجه نامگذاری

«کشف»، واژه‌ای‌است اندیشه‌برانگیز. شخص موشکاف و اندیشه‌گر، از خود می‌پرسد: کشف قرآن یعنی چه؟ آیا منظور آن است که قرآن کریم چیزی را کشف می‌کند و در موضع «کاشف» قرارمی‌گیرد؟ و یا قرآن کشف می‌شود و در جایگاه «مکشوف» واقع می‌گردد؟

پاسخ: این واژه با آگاهی برگزیده‌شده،‌ و مراد هر دو وجه است. بدین معنا که ما می‌توانیم با تدبر در آیات قرآن چیزی را کشف‌‌کنیم. در این مقام، قرآن «کاشف» است؛ ولی با هر کشف قرآنی، بر یقین‌مان افزوده‌می‌شود، و یکی از ارزشهای قرآنی کشف‌می‌شود؛ در این مقام، قرآن «مکشوف» است.

 

هدف

هدف، تدبر در قرآن‌کریم، و یافتن رهنمون‌هایی‌است که این کتاب آسمانی، به شکل آیه و نشانه آورده، تا پیروان خویش را به دنبال بکشاند و راههایی را به آنان نشان‌دهد تا پیش از آنکه دیگران بر مسلمانان پیشی‌بگیرند، آنان با پژوهش در این آیه‌ها و نشانه‌ها، به آن رهنمون‌ها دست‌یابند.

        قرآن کریم با اینکه با کشف‌های علمی بارها و بارها کشف‌شده (زیرا که خود عین علم است) و تا اندازه‌ای پرده از روی برخی آیاتش برداشته‌‌شده، و تفسیرشده‌است؛ ولی به  مانند جهانی ناشناخته بازهم ناگفته‌های بسیاری دربردارد و هرچه دانش انسانی به پیش‌رود و در آیاتش اندیشه‌شود، بیشتر شناخته و کشف ‌می‌شود.

روشنگری

برخی کسان که شناخت درستی از قرآن ندارند، چه از قشر دانشگاهی و چه از قشر سنت‌گرا؛ می‌گویند به این راه نرویم که قرآن را با علوم امروزی و اثباتی رودررو سازیم. ولی قرآن کریم در آیات بسیاری ما را سفارش می‌کند تا به تفکر در آیاتش که بسیاری از آنها ریشه در طبیعت، و ماهیت اجسام دارد و علم تجربی نامیده‌می‌شود، بپردازیم.

 

روش‌کار

الف: دعوت به همکاری و هم‌اندیشی از کسانی که در آیات قرآن تدبرکرده و می‌کنند و پژوهشهایی بکر و ارزشمند درزمینة فهم و شناخت قرآن دارند.

ب: تهیة فهرستی از موضوع‌ها و اعجام قرآن توسط هم‌اندیشان.

یاداوری یک: در اینجا، اعجام تنها به معنای اصطلاحی آن نیست؛ بلکه هرگونه کلمه یا عبارت یا آیة کاملی که فهم آن رازگونه و گنگ باشد، مورد نظر است. موضوع‌ها نیز دربرگیرندة درک یک پژوهشگر از یک یا مجموعه‌ای از آیه‌ها و سوره‌ها و یا از کل قرآن کریم است.

یاداوری دو: این فهرست باز است و همیشه نکاتی بر آن افزوده می‌گردد. و هرگاه نکته‌ای تا اندازه‌ای از رازگونگی به‌درآمد، و یا پژوهش موضوعی پایان یافت، از فهرست تحقیق کنارگذاشته‌خواهدشد.

ج: تبادل نظر دربارة این فهرست توسط هم‌اندیشان؛ و درصورت لزوم، برگزاری نشست‌های مشورتی برای گفت‌وگو پیرامون هریک از موضوع‌ها.

یاداوری: پیش از همه، پیشنهاددهنده باید از چگونگی تفسیر آیه در تفسیرهای روز و مشهور، آگاهی به‌دست‌آورد. بدین معنی که باید دید آیا آن موضوع یا نکتة پوشیده در آیه، به ا‌ندازة لازم و به‌روشنی، پرده‌برداری‌شده‌است؟ یا اینکه مفسران از کنار آن گذشته‌اند؟ و یا توضیح مختصری، درست یا نادرست داده و پرده‌برداری واقعی صورت‌نگرفته‌است.

 

تقسیم‌کار

بسته به انگیزه و توان هم‌اندیشان، یکی از اعجام‌ها یا موضوع‌ها برای  پژوهش و رمزگشایی میان هر یک از پژوهشگران تقسیم‌‌کار می‌شود. بدیهی‌ است پژوهشگر پیشنهاد‌دهنده یک موضوع، خود در پژوهش آن موضوع، برتری دارد. نشان‌دادن راهکارهای تحقیق و رفع موانع پیش‌آمده برای پژوهشگر و تصویب نهایی پژوهش نیز برعهدة هم‌اندیشان است. این کار اگر لازم باشد، در نشست‌ها صورت‌خواهدگرفت. پس از اینکه یک پژوهش به‌تصویب‌رسید، و پس از انجام آن، پژوهش به نام شخص پژوهشگر، در پایگاه درج‌خواهد‌شد.

 

دادوستد علمی

یکی از نیازهای کار، دستیابی به آخرین آگاهی‌ها و دستاوردهای علمی و پژوهشی است، که با ارتباط با پایگاه‌های علمی دیگر، ممکن‌می‌گردد.

        از سوی دیگر پس از به ثمررسیدن یک پژوهش که نتیجة آن کشفی علمی باشد، و یا گرهی علمی را گشوده‌باشد و یا نظر تازه‌ای در یکی از زمینه‌های علمی داده‌باشد، لازم است پایگاه‌ها یا بنیادهای علمی جهان نیز در جریان کشف قرارگیرند.

احمد شماع‌زاده

فروردین 1389

[e-mail]