هنری دیوید ثورو و والدن

هنری دیوید ثورو و والدن

احمد شمّاع زاده

فهرست مطالب:

ثورو در یک نگاه

والدن در یک نگاه

شرح حال و کار ثورو

امرسون، طبیعت، و مکتبش

معنا و مفهوم واژه ترانسندنتالیسم

سخنرانی مترجم پارسی زبان والدن

«ثورو» در یک نگاه

هنری دیوید ثورو (Henry David Thoreau) نویسنده و شاعر بزرگ آمریکایی، در روز دوازدهم ژولای 1817 در شهر کنکورد (Concord) از ایالت ماساچوست (Massachusetts) آمریکا چشم به جهان گشود؛ و پس از 45 سال زندگی، در سال 1862در همان شهر چشم بر جهان فروبست!

ثورو در سال 1837(بیست سالگی) دانشگاه هاروارد را تمام؛ و بیشتر 25 سال باقیمانده زندگی خود را در شهر موطن خود سپری کرد. جایی که برای گذران زندگی اش مداد میساخت، در مدرسه درس میداد و به تفکر و اندیشه در طبیعت میپرداخت؛ و نیز جایی که برای لذت بردن از زندگی به گشت و گذار در جنگلها و مزارع میپرداخت و به طور خستگی ناپذیری در جورنال(Journal)ش مطلب مینوشت. مجموعه جورنال او در سال 1906 که به چاپ رسید، بالغ بر چهارده مجلّد شد.

او تنهایی را دوست داشت؛ در نتیجه در 28 سالگی (سال 1845) خود را از کار در کنکورد بازنشسته کرد، تا دو سال و دو ماه(از ژولای 1845 تا سپتامبر 1847) را در کابینی(Cabin) بگذراند که خود با دست خویش، آن را در کنار ساحل والدن پوند (Walden Pond) ساخته بود.

در سال 1849 اولین کتاب خود، با عنوان بلند یک هفته برفراز کنکورد و رودخانه های مریمک (A Week on the Concord and Marrimack Rivers) را به چاپ رساند؛ و در سال 1854 کتاب والدن (Walden را که به وسیله آن به شهرت جهانی رسید.

پس از مرگش، مقالات مختلف او که تا آن زمان در جرائد مختلفی به چاپ رسیده بودند، در چند مجلّد گرداوری شد.

در سال 1895 (33سال پس از مرگش) مجموعه اشعار او زیر عنوان سرودهای طبیعت (Poems of Nature) به چاپ رسید. در سال 1894 آثارش در یازده مجلَّد؛ و پس از دوازده سال، در سال 1906 در بیست مجلّد گرداوری و منتشر شد.

به نقل از "شاعران آمریکائئ در دوره سیصدساله 1630 تا 1930 به کوشش مارک ون دورن (Mark van Doren)، بوستون- 1933- ص: 664 – ترجمه احمد شمّاع زاده از کتاب نویسندگان کلاسیک آمریکایی (American Classical Authors) - ورشو و کراکف - 1956

«والدن» در یک نگاه

والدن یا زندگی در جنگل، از جمله مهمترین کتابهای خوب در ادب جهان و از بزرگترین هدیه های امریکا به فرهنگ جهان است.

والدن گزارشی است از دوران خلوت نشینی ثورو، که تفکرات و مشاهدات خود را به زبانی ساده و مؤثر؛ صادق و صمیمی در آن بیان کرده است.

والدن، پاسخی شیرین به مادّیگرایی تلخ روزگار اوست و کمتر کسی به خوبی ثورو بی اعتباری زندگی خاکی را مجسّم کرده است.

والدن صدای سادگی در زندگی مادی، صداقت در حیات معنوی، و زبان اعتراضی است شاعرانه به رشد افسارگسیخته اقتصادی و صنعتی.  

والدن، نجوای ملایمی است از آنچه که والت ویتمن (1819 تا 1892) با الهام از او، و پس از مرگ او، با فریاد و غوغا بیان کرد.

والدن را، جیمز راسل لوئل، یکی از بزرگترین آثار ادبی جهان شمرده است.

شرح حال و کار «ثورو»

از هنگامی که در کنکورد کودکی بیش نبود، نی لبک میزد و دلبستگیهای طبیعی خود را با برادرش جان، سهیم میشد. پس از به پایان رساندن آکادمی کنکورد، و دانشگاه هاروارد (1833 تا 1837)، در زمینه ریاضیات، ادبیات، زبانهای کلاسیک، فرانسوی، و تا اندازه‌ای اسپانیولی و ایتالیایی مهارتهایی یافت. وی همچنین آگاهیهایی در زمینه ادبیات شرقی و هندی به دست آورد.

در سال 1838 که برادرش مدرسه ای خصوصی بازکرد، با هم شیفته و عاشق الن سوال شدند و هر سه، سفری کوتاه داشتند که مبنایی برای نوشتن کتاب یک هفته بر فراز کنکورد و رودخانه های مریمک(1849) شد. پس از بازگشت، الن دست رد بر سینه هر دو زد؛ و هنری پس از مدتی نوشت: گویی ظاهراً قانونی وجود دارد که نمیتوانی دلبستگی عمیقی، هم به انسان و هم به طبیعت داشته باشی.

پس از آنکه مدرسه آنان در سال 1841 بسته شد، او در ابتدا مباشر خانگی امرسون* شد ولی پس از مدتی، کسب و کار پدرش را که مدادسازی بود، توسعه و ادامه داد.

وی در سال 1845 دو سال تجربه خود، در یک کار اقتصادی ساده را در والدن پونت(که امرسون مالک آن بود.) آغاز کرد و گاهگانی با ملاقات با دوستانش، در انزوای خود وقفه ای میانداخت. انزوای خودخواسته ای که با هدف مقابله با حکم زندان برای خودداری از پرداخت مالیات ثابت سرانه به حکومتی که در مکزیکو جنگ به راه انداخته بود، بر خود تحمیل کرده بود.

نوشته‌های او زیر عنوان نافرمانی مدنی (Civil Disobedience) در سال 1849 در مجله ترانسندنتالیست*، در بخش مقالات زیبایی ظاهر شدند (که بعد به کتابی با همین عنوان تبدیل شدند). سپس به زمین پیمایی و نقشه برداری حرفه‌ای روی آورد و به وسیله دوستش لویس آگاسیس که بزرگترین بوتانییست(Botany = مطالعه علمی گیاهان و ساختار آن‌ها) و حیات وحش شناس آمریکایی بود، دانش خود را در این زمینه توسعه داد. در سال 1853، به جنگلهای Maine در شمال آمریکا رفت تا طبیعت دست نخورده تری را بیازماید.

پس از تصویب قانون بردگان فراری در سال 1850، او به فراری دادن بردگان از طریق راه آهن زیرزمینی کمک کرد، و در روزنامه بردگی در ماساچوست، بردگی را شدیداً مورد حمله و نقد قرارداد و از یورش جان براونز به کشتی حامل بردگان هارپرز، پشتیبانی کرد.

سپس او به نیاگارا و می سی سی پی سفر کرد، ولی آنجا را برای سلامتی خود مناسب تشخیص نداد و بازگشت. نجوای گوزن شمالی و سرخپوست، خاطره ای از مشاهدات وحشتناک وی از کشتار 1853 در چسونکوک است.

کتاب نافرمانی مدنی، مدعی آن است که حکومت باید کمترین حاکمیت را بر مردم داشته باشد و بتواند کاری کند تا مردم خود با یکدیگر تعامل داشته باشند؛ نه اینکه امکانات کشور را به مانند «ماشینهایی» در خدمت بگیرد و بخواهد مبارزه منفی مردم را با ستم جبران کند. تأثیر بین‌المللی این روش، دستکم از زمان گاندی تداوم یافته است.

یادداشتهای سفر وی مندرج در کتاب یک هفته بر فراز کنکورد، چارچوب و الگویی است برای یک برنامه خودسازی و اعتماد به نفس، نقدکردن، خواندن، شعر سرودن، و ثبت و ضبط تاریخ و اساطیر آمریکایی. این موضوع فی نفسه، فلسفه ثورو از انتخاب آزاد در یک چشم انداز طبیعی را شکل میدهد، که در نگاه اول بی پیرایه، و به دور از پیرایشهای متعصبانه و دینی جلوه میکند.

شکل و فرم شاهکارش والدن نیز چارچوبی مفصّل و محکم از تجارب شخصی اوست که مشخص میکند یک زندگی ضروری و حداقلی و یک اقتصاد بنیادی متشکل از کار و اوقات فراغت، ممکن است با هدف آزادی، و دورنمایی از موفقیت باشد؛ زیرا هر پدیده طبیعی و انسانی که از نزدیک مشاهده شود، ما را به سوی بهبود بخشیدن به یک زندگی منطبق با قوانین جهانی (به تعبیری دیگر، سنن الهی و قوانین طبیعی - مترجم)، رهنمون میسازد.

جورنال ثورو دربردارنده دقایق ثبت شده، از زندگی روزانه اوست که با تشریفات کمتری ارائه شده و همراه با مطالبی با کیفیت فراطبیعی(متافیزیکی) از بهترین اشعار اوست. او یکی از استادان سبک نثرنویسی است. او یک فردگرای مثال زدنی است، و الهامبخش نستوهان و مبارزان، در هر کجای جهان که باشند تلقی میشود؛ از جمله اینکه گاندی، تولستوی، و حزب کارگر انگلیس به طور همزمان، از وی الهام گرفتند.

مخالفت متمایل به هرج و مرج گرایی(انارشیسم) وی با اجبار دولتی، و خودداری وی از پرداخت مالیات به دولتی که جنگ داخلی به راه انداخته و اقتصاد برده‌داری را تحمیل کرده بود، تأثیر مستقیمی بر استقامت آمریکاییان در دهه 1960 داشته است.

آخرین حمایتش از اعمال خشونت علیه برده داری، که در تضاد مستقیم با باورهای اولیه‌اش در مورد مبارزه منفی بود، پیامی است برای دوره ای که بسیاری از لیبرالها مجبور شدند یک صد سال دیرتر، آن را برعهده بگیرند.

به نقل از کتاب ادبیات ایالات متحده آمریکا و آمریکای لاتین- سومین کتاب از کتاب‌های مرجع انتشارات پنگوئن، 1971- زیر عنوان هنری دیوید ثورو- ترجمه احمد شمّاع زاده

این مقاله در کتاب‌ یادشده، خود گلچینی است از:

کتاب جیبی ثورو، از: C. Bodes(1947)

برگزیده ای از سروده ها، از: C. Bode(1964)

برگزیده ای از ژورنالهای ثورو، از: C. Bode(1967)

نامه نگاریها از: w. Harding & C. Bodes(1957)

کتابچه ای پیرامون ثورو، از: w. Harding(1959) - روزهای ثورو، از: w. Harding(1965)

*امرسون، طبیعت، و مکتبش

طبیعت مقاله‌ای است که توسط رالف والدو امرسون(Ralph Waldo Emerson) نوشته شده و به وسیله جیمز مونروئه(James Munroe) در سال 1836منتشر شده است.

در این مقاله، امرسون بنیاد ترانسندنتالیسم (Transcendentalism) را پی میریزد. این مکتب یک سیستم اعتقادی است که از یک ارزشگذاری غیرسنتی از طبیعت حمایت میکند؛ و مطرح میسازد که خداوند همه طبیعت را پوشش میدهد؛ و اینکه واقعیت میتواند به وسیله طبیعت درک شود.

در این یادداشت امرسون طبیعت را با چهار کاربرد تقسیم میکند: کالا، زیبایی، زبان و نظم

این تقسیم بندی، چهار راه و روش را تعریف میکند که به وسیله آن‌ها، انسانها طبیعت را بر پایه نیازهای اولیه، امیالشان برای لذت بردن، روابطشان با دیگران، و درکشان از جهان، مورد بهره برداری قرار میدهند.

امرسون موفقیت بیشتر مقاله اش (طبیعت) را با یک سخنرانی زیر عنوان فرزانگان آمریکایی دنبال کرد؛ به گونه‌ای که همراه با دیگر سخنرانیهایش در موزه ملی تاریخ طبیعی فرانسه ترانسندنتالیسم رابا ادبیات خودش بنیان نهاد.

ترجمه متن بالا را از این لینک انجام داده ام:

https://en.wikipedia.org/wiki/Nature_(essay)

معنا و مفهوم واژه "ترانسندنتالیسم":

یک- آنچه که نگارنده به آن رسیده است: روشی فلسفی و عرفانی برای شناخت خداوند از راه شناخت طبیعت. این مکتب پس از بانی آن امرسون، به وسیله برخی پیروانش از شناخت نظری طبیعت، به شناخت کل هستی (کیهان و آنچه در آن است)، تعمیم داده شده و گسترش یافته؛ و معتقد شده اند که تمام هستی (آفریدگار و آفریدگان) سیستم واحدی را شکل میدهند؛ و بدین ترتیب باورشان به باور قائلان وحدت وجود که باور بسیاری از عرفاست، بسیار نزدیک شده است.

دو- دیکشنری انگلیسی معاصر لنگمن، 1989: ترانسندنتالیسم رسیدن به این باور است که شناخت و اصول درک حقیقت با یه دست آوردن اندیشه مبتنی بر بررسی و مطالعه، امکانپذیر است؛ و نه لزوماً با تجربه‌ای عملی. (چنانکه پایه و مایه علوم تجربی است)

سه- دیکشنری وبستر، ویرایش کانادایی، چاپ آمریکا، 1998: هرگونه نظام فلسفی که از یک واقعیت مهم و دارای اولویت، به این نتیجه میرسد که چه چیزی فراتر از مرزهای تجربه های انسانی وجود دارد.

چهار- دیکشنری بین المللی کیمبریج، چاپ دانشگاه کیمبریج، 1995: تجربه ای، رخدادی، چیزی، یا باوری که ترانسندنتال است، بینهایت ویژه و غیرعادی درک و فهمیده میشود.

پنجم- دیکشنری آکسفورد، ویرایش هفتم: ترانسندنتال یعنی رفتن به فراسوی محدودیتهای شناخت، تجربه‌ و استدلال انسانی، بویژه در راه و روشهای معنوی و دینی.

سوّمین پژوهش، نگارش و ویرایش: بیستم اسفند ماه نودوپنج

چهارمین ویرایش: اسفندماه نودونه

احمد شمّاع زاده

سخنرانی مترجم پارسی زبان "والدن"

من علیرضا طاق درّه، مترجم ایرانی و عضو انجمن ادبی ثورو در آمریکا هستم. این ترجمه از روی نسخه جفری اس کرامر که معتبرترین و درستترین نسخه هاست و با مجوز رسمی دانشگاه ییل(Yale) به انجام رسیده است.

والدن که در یک و نیم قرن گذشته همیشه در حال چاپ و انتشار بوده، تاثیری گاه خروشان و گاه خاموش اما پیوسته و پایدار، بر فرهنگ آمریکا و جهان داشته است. ثورو، بیشتر متن کتاب والدن را در خلوت کلبه ای نوشت که خود در دل جنگل ساخته بود اما صدایی که از خلوت این خانه برخاست با گذشت زمان به چنان پژواک بزرگی مبدل گشت که بر نهضت کارگری انگلستان و مبارزات مردم آمریکا برای پایان بخشیدن به جنگ ویتنام اثر گذاشت و ستایش بزرگانی مانند مارتین لوتر کینگ، گاندی و تولستوی را بر انگیخت. گاندی، این نویسنده نجیب را بزرگترین هدیه مردم آمریکا به جهان میدانست.

در میان ترجمه هایی که از والدن به زبانهای دیگر شده، باید انصاف داد که جای آن در میان فارسی زبانان بیش از هر زبان دیگری خالی بود؛ زیرا ثورو به سعدی عشق میورزید و خویش را با او یک جان در دو قالب میپنداشت. مدتهاست مردم جهان حکایتی از گلستان سعدی را در والدن میخوانند و آزادی و زیبایی سرو سعدی را میبینند؛ درحالیکه ثورو و والدن او هنوز در ایران شناخته شده نیست.

یکی از مفاهیم کتاب والدن را در این تصویر میبینید:

به عقیده من هممیهنان ایرانی ام میتوانند یاد سعدی و حافظ را به همراه سادگی و صفا و قناعت و صراحت آنان در بیان حقیقت در ثورو تازه کنند و ببینند که اگر اینان زنده بودند در مقابل آنچه که در آمریکا، و به طور کلی در جهان غرب میگذرد، چه واکنشی نشان میدادند. آیا آنجا که ثورو میگوید: فقری را بر من ارزانی کنید که ثروت واقعی در اوست، صدای حافظ را نمیشنویم که میگوید:

بنده پیر خراباتم که درویشان او گنج را از بی نیازی خاک بر سر میکنند

ثورو در کتاب خویش بر تجمّل گرایی و ثروت پرستیهای حاکم بر جهانی میتازد که طبیعت و معنویت را در پای آز خویش به نابودی میکشد. تصور کنید که در کشور آمریکا کسی بگوید: انسان به اندازه چیزهایی که میتواند نخرد ثروتمند است.

ثورو جویای عالم و آدمی دیگر است. اما والدن تنها یک اعتراض اجتماعی نیست. این کتاب، شعری است بزرگ در ستایش طبیعت. ثورو در دامن طبیعت، خویش را در آغوش خدا میدید.

به راستی که با فروهشتن تجملات زندگی چه زیبا و چه سبکبار میتوان تا بلندای آسمان و عرش خدا پرواز کرد!!

به هنگام خواندن این اثر با شکوه، به این فکر میکنیم که هم از خلوت و تنهایی نترسیم و هم در عین حال، جامعه ای شایسته بسازیم؛ میآموزیم که رفیقی شایسته برای طبیعت پاک و با شکوهی باشیم که اجتماع و دنیای متمّدن بخشی از آن، و نیازمند آن است؛ و سرانجام در مییابیم که باید همیشه بیدار باشیم و زندگی کنیم. 

ثورو بیداری را زندگی میداند. روز ثورو با یک صبح آغاز نمیشود. روز او شب ندارد و هر لحظه از زندگی برای او صبحی دیگر و آغاز روزی دیگر است. باشد تا والدن برای ما نیز یکی از سپیده های بیشمار صبحی باشد که در روز زندگی همواره برایمان در حال دمیدن است.

والدن برای من تنها یک کتاب نیست. در فراسوی واژه های این کتاب بزرگ، زمزمه رودها، پرواز و آواز پرنده ها، سرمای زمستان، نسیم نوازشگر بهاری، و ماهیانی هستند که در آب زلال والدن با ثورو بازی میکنند. درختانی که در عمق شب زمزمه پارویی را که ثورو در آب میکشد تکرار میکنند. ستاره هایی که در سینه آسمان با چشم بیخواب ثورو قصه ها میگویند و او تصویری زیبا از تمامی این دنیا را برای ما در کتاب خویش به یادگار گذاشته است.

کسانی که والدن را به زبان انگلیسی خوانده اند، نتوانسته اند آن را زمین بگذارند و سالی یک بار آن را باز خوانی میکنند و هر بار چیزی تازه در آن مییابند.