بررسی واژه «عظیم» در قرآن کریم

بررسی واژه «عظیم» در قرآن کریم

1. صفتی برای اسم ذات: واژه "عظیم" در همه آیات تنها برای خداوند به کاررفته مانند: ربّک العظیم، الله العظیم، علی‌العظیم، عرش‌العظیم، قرآن‌العظیم

تنها در یک آیه که آن هم برای مثال است واژه عظیم برای اسم ذات غیر خدابه‌کاررفته‌است: کالطودالعظیم (تپه یا کوه بسیاربزرگ)

دردو آیه نیز به کنایه واژه عظیم برای اسم ذات به کار رفته مانند: ولها عرش عظیم، (تخت بلقیس ملکه سبا) و ذبحٌ عظیم (قربانی برای اسماعیل نبی) است.

2. صفتی برای اسم معنی: فوز‌العظیم و فضل‌العظیم (برای خدا) خزی‌العظیم(آتش جهنم) کرب‌العظیم(بلای بزرگ) حنث‌العظیم(گناه بزرگ) نبأالعظیم (روز قیامت)

حتا در دعاها چنین آمده است مانند: بسمک‌العظیم، یا علی یا عظیم، انت‌الرّب‌العظیم.

بنابراین قرآن کریم هیچگاه این واژه را برای کسی به کار نبرده و به تبعیت از قرآن کریم، جایز نیست آن را برای انسان به ‌کار ببریم؛ هرچند آن انسان پیامبر او باشد. حتّا اگر در ذکر رکوع و سجود دقت کرده باشید، متوجه می‌شوید که خداوند نفرموده مرا اعظم (عظیمترین) بخوانید ولی فرموده مرا اعلی (برترین!) بخوانید؛ زیرا علی (برتر) در میان آفریدگانش بسیارند ولی در میان آن‌ها عظیمی وجود ندارد که خداوند اعظم آن‌ها باشد!!

بدین ترتیب عبارت پیامبر اعظم نادرست است؛ زیرا لازمه آن وجود پیامبرانی عظیم است که پیامبر اکرم اسلام، اعظم آنها باشد؛ که چنین چیزی غیرممکن است؛ بدان دلیل که تنها خداوند، نام او، عرش او، و کلام او (قرآن) عظیم اند و بس! بویژه آنکه از عظمت خود به کسی چیزی نبخشیده‌است که در این صورت دیگر عظمت خاص او نمی‌شد و برای او نیز معنی نداشت.

از سوی دیگر پیامبر ما همواره و بویژه در متون اسلامی با صفت "اکرم" شهرت یافته‌است؛ زیرا دیگر پیامبران کریم‌اند و ایشان "اکرم" آنهاست. اصولاً عظمت برای ماسوی‌الله بی معناست ولی کرامت شایسته انسانها نیز هست. حتا دانشمندان مسلمان برای رسول اکرم "پیامبرعطیم‌الشأن" را به کاربرده‌اند. یعنی منزلت و شان ایشان عظیم است و نه خود ایشان.

در تاریخ جهان نیز به شخصیتی تاریخی که تأثیرهای زیادی از خود بر جامعه ملی و انسانی برجای گذارده، نمی‌گویند عظیم بلکه می‌گویند کبیر. همچون کورش کبیر؛ زیرا همان‌ گونه که آمد واژه عظیم، ویژه خداوند است و این موضوع را همه تاریخ نگاران نیزمی‌دانسته‌اند که برای بزرگان تاریخ واژه کبیر را به‌ کار برده اند و نه عظیم را.

اکنون در و دیوار شهرها پرشده‌است از این عبارت؛ مثلا: بر دیوارهای واگون‌های مترو هرجا نقل قولی از پیامبر عظیم‌الشان است، پیامبر اعظم آمده‌است. کتاب‌هایی که در باره پیامبر اکرم(ص) بوده، اکنون با نام پیامبر اعظم منتشر شده‌اند. نگارنده که از دهه چهل با کتاب‌های دینی سروکار داشته، تاکنون این واژه را در آنها نیافته‌؛ و کاربرد این عبارت، تحریف فرهنگ قرآن و اسلام تلقی ‌میشود.

نگارش و ویرایش: سال 1385

ویرایش دوم: آبان 1400

احمد شمّاع زاده