کاهش جو زمین در دیدگاه قرآن و دانش

کاهش جو زمین در دیدگاه قرآن و دانش

احمد شمّاع زاده

اولم یروا انا نأتی‌الارض ننقصها من اطرافها(رعد: 41)

افلایرون انا نأتی‌الارض ننقصها من اطرافها(انبیاء: 44)

این دو آیه شبیه به یکدیگرند؛ و تنها تفاوت میان آن‌ها در به‌کارگیری زمان فعل جمله هاست؛ که در آیه اول زمان گذشته به کاررفته، و در آیه دوم مضارع؛ یعنی برای همه زمان‌ها؛ و اما ترجمه واژگانی آنها:

آیا پس نمی‌بینند (و هرگز ندیدند) ما به زمین می‌آییم، کم‌می‌کنیم از آن، از کرانه‌های آن؟

خلاصه‌ اینکه: ‹یکی از سنت‌های طبیعی ما این است که کرانه‌ها و اطراف کره زمین را کاهش‌دهیم›؛ و شما درپی پژوهش این پدیده علمی برایید، و به دلایل و تأثیرها و کنش‌واکنشهای طبیعی آن پی‌ببرید.

در قرآن کریم هرجا که عبارتهایی همچون عبارتهای آغازین این دو آیه آمده، موضوع مربوط به طبیعت یا سنن الهی است و آن آیه ها نکته یا نکته هایی قابل پژوهش دربردارند. از آنجا که واژگان قرآنی دقیق به‌کارگرفته‌شده‌، نکته‌ای که در این دو آیه وجوددارد، واژه ‹نأتی› است؛ که نشان می‌دهد عامل کاهیدن از زمین، درونی نیست، بلکه عاملی بیرون از زمین است و مضارع‌بودن این واژه و نیز واژه ‹ننقصها› نشان از آن دارد که این روند همیشگی است.

محتوای این آیه دارای نکته‌ای است که انسان کنجکاو را به کندوکاو وامی‌دارد. از سوی دیگر، اتمام حجّتی با کافران (پوشانندگان حقایق) قرآن است، تا بگوید ما با این نوع یاداوری‌ها می‌خواهیم شما را با قرآن که دوستدار علم و طبیعت است آشناکنیم.

نکته‌هایی از دانش امروزین در این زمینه:

«گرداگرد سطح زمین را پوششی از هوا احاطه‌کرده‌است (جوّ زمین). این پوشش، آدمی را از پرتوهای فرابنفش خورشید محفوظ‌می‌دارد و موجب‌ اعتدال دماهای بسیارمتفاوت سطح زمین می‌شود. … اطلاعاتی که از ماهواره‌های ‹ونگارد›(1958) و ‹اکسپلورر›(1961) به‌دست‌آمده، به‌وضوح تمام، نشان‌می‌دهد که چگالی در هر ارتفاع معین، از روزی به روز دیگر، کاملاً تغییرمی‌کند و علت عمده این تغییر، تغییر فعالیتهای خورشیدی است… جذب پرتوهای فرابنفش خورشید به‌وسیله ازن بسیار مهم است؛ زیرا این پرتوها برای همه انواع حیات برروی زمین فوق‌العاده زیان‌آور است.

توضیح آنکه بر اثر گازهای گلخانه‌ای، از ضخامت جو زمین کاسته‌می‌شود و این کاهش‌ موجب نفوذ اشعه فرابنفش به سطح زمین شده که برای زندگانی جانداران بسیار زیانبار و تهدیدکننده‌است. … در ناحیه ‹بیرون‌کره›، فرار ملکولی و اتمی از جو زمین قابل‌ملاحظه می‌گردد. اتم‌ها و ملکول‌های سبکتر حتّا اگر در قاعده ‹بیرون‌کره› باشند، می‌توانند بگریزند ولی ذرات سنگین‌تر تنها از ارتفاعات بالاتر می‌گریزند».

پایان نقل از کتاب نجوم به زبان ساده، نوشته مایر دگانی، ترجمه خواجه‌پور ـ ص: 223 تا 226)

چندسال پیش یکی از شبکه‌های تلویزیونی،‌ فیلم مستندی پخش کرد؛ که پژوهش‌های دانشمندان محیط‌ زیست را پیرامون دگرگونی‌های پیرامون زمین بررسی می‌کرد، و با استفاده از فیلم‌برداری‌های فضائی و تحلیل‌های رایانه‌ای، دگرگونی‌ها و اثرگذاری این روند را نشان‌می‌داد. نکته ای مهم:

همان‌گونه که مشاهده‌می‌شود یکی از این دو آیه در سوره ‹رعد› آمده‌است، و آمدن این آیه در سوره رعد اتّفاقی نیست. به‌ این خبر توجه‌کنید:

«نورها و پرتوهای عجیبی که به‌دنبال وقوع رعد و برق در طبقات بالایی جو، به‌مدت زمان بسیارکوتاهی پدیدار و سپس محو می‌شوند، از تازه‌ترین پدیده‌هایی هستند که توجه گروه‌های علمی بین‌المللی را به‌ خود معطوف‌ داشته‌است».

«… برای اولین بار یکی دو دانشمند متخصص در امور جو همراه سفینه‌های شاتل به‌گردش در اطراف زمین پرداختند،‌ و به‌ چشم خود ناظر وقوع این پدیده‌های شگفت‌انگیز شدند… این پرتوهای عجیب نام‌های عجیبی نیز دارند: ‹شبح قرمز›، ‹پری قرمز›، ‹فوّاره آبی›».

«… به‌اعتقاد دانشمندان این پرتوهای نوری محصول تخلیه بارهای الکترومغناطیسی ناشی از بروز صاعقه در لایه‌های مختلف جو هستند. … به نوشته دیلی تلگراف، اهمیت این پرتوها از آن جهت است که موجب تصحیح دیدگاه دانشمندان درخصوص پدیده‌های جو شده‌است.» (اطلاعات ضمیمه یازدهم اسفند 1375)

پژوهش‌های تازه

«مارتین وایلد از انستیتوی فدرال زوریخ معتقد است که اطلاعات به‌دست‌آمده از پایگاه‌هایی که پیش از دهة 1990 بر فعل‌وانفعالات جوی نظارت‌داشتند،‌… نشان‌می‌دهدکه بین سال‌های 1960 تا 1990 پدیدة تاریک‌شدن کرة زمین رخ‌داده‌است».

«… دکتر راشل پینکر از دانشگاه مریلند آمریکا به بی. بی. سی. گفت: ماهواره‌هایی داریم که می‌توانند وضعیت را از سال 1983 تا 2001 بررسی‌کنند. ما دریافته‌ایم که تا اوایل دهة 1990 در بسیاری مناطق، از میزان تشعشع خورشید بر سطح زمین کاسته‌شده‌بود و پس از آن روبه‌افرایش گذاشت».

«… دکتر الیانور هایوود کارشناس آب‌وهوا از دانشگاه ردینگ بریتانیا می‌گوید نکتة اصلی این است که چرا نوری که در اوایل دهة 1990 به زمین می‌رسید، درحال‌کاهش بود؛ ولی بار دیگر تقویت‌شد. دکتر وایلد این نظر را که علت این امر افزایش نور خورشید بوده، ردمی‌کند و می‌گوید: ابعاد تغییراتی که مشاهده‌می‌کنیم، بزرگتر از آن است که این‌گونه توجیه‌شود. بنابراین، توجیه هرچه باشد باید آن را در جو زمین جست‌وجو کرد». (روزنامة شرق: 25/2/84)

می‌بینیم که همیشه نامسلمانان بی‌قرآن، بر ما مسلمانان قرآن‌دار‌ بی‌تدبر در قرآن، پیشی‌گرفته‌اند. البته تا هنگامی که ما مترجمین و مفسرینی داریم که اصلاً معتقد نیستند به اینکه قرآن مطالب علمی را هم بیان‌ کرده‌است، و مانند همان دکتر ستاره‌‌شناسی فکرمی‌کنند که به نگارنده گفت: ‹قرآن به مسائل کیهان‌شناسی چه‌کار دارد؛ قرآن برای آخرت و مسائل آن است›، هیچگاه از گوشزدهای علمی قرآن بهره‌مند نخواهیم ‌شد؛ و افتخار کشف‌ها و پرده‌برداری‌های علمی همواره نصیب نامسلمانان خواهد شد.

افزون بر مواردی که بیان شد، در اطراف زمین چیزهای دیگری مانند نیروی الکترومگنتیک، پدیده النینو، کمربندهای گوناگون، از جمله کمربند ذرات باردار پرانرژی وجوددارد. کتابی نیز زیر عنوان ‹حقیقت زمین› را آقای ‹جمشید مبین› پیرامون نیروها و انرژی‌های مدارهای کره زمین، نوشته‌اند که نکته‌های بدیعی دارد.

نگارش و ویرایش: آذر 1395

ویرایش دوم: شهریور 1401

ویرایش سوم: خرداد 1403

احمد شمّاع زاده