ملّیّت، تابعیّت، تفاوتها و کاربردها

ملّیّت، تابعیّت، تفاوتها و کاربردها

همان‌گونه که در برخی نوشته‌های پارسی را پاسداری بداریم آورده ام، متأسفانه برخی کسان که در رسانه‌های گروهی و شبکه‌های اجتماعی فعال هستند، کجفهمی های خود را به دیگران منتقل می‌کنند؛ و در این میان، کسی هم متولّی جلوگیری از گسترش این کجفهمی ها در میان جامعه نیست! یکی از این مشکلات، موضوعی است که در پی به آن می پردازم:

چند سال پیش و به دنبال درگذشت دکتر مریم میزاخانی، کسی ویدئویی را درباره زندگی وی تهیه کرده بود؛ و مرتباً می‌گفت این ایرانی تبار… در اظهارنظری بر آن ویدئو نوشتم:

«چرا وی را ایرانی تبار می‌خوانی؟ ایرانی تبار به شخصی گفته می‌شود که در کشوری بیگانه زاده شده باشد، و در همانجا هم به زندگی ادامه داده باشد. دکتر مریم میرزاخانی که پدرومادرش ایرانی هستند، خودش هم در ایران زاده شده، درس خوانده، بزرگ شده و در بزرگسالی مهاجرت کرده به چه دلیلی به او می‌گویی ایرانی تبار»؟!

بسیاری تصور می‌کنند داشتن تابعیت کشور دیگری، ملیت کسی را تغییر می‌دهد!!

چند روز پیش فرداد فرحزاد در حال مصاحبه با یکی از ایرانیانی بود که در تسلا با ایلان ماسک همکاری داشته، (ماسک هم از فرهیختگی و دانشورزی ایرانیانی که با او همکاری داشته‌اند به تازگی تویتی جنجالی داشت.)، می‌پرسد شما کجایی هستی؟ (نقل به مضمون) پاسخ می‌دهد «5 ساله بودم که خانواده‌ام همزمان با انقلاب 57 از ایران خارج شدند. من در اسپانیا تحصیل کردم و سپس به آمریکا رفتیم. پس من به سه کشور تعلق دارم. اسپانیا، آمریکا و ایران». این آدم ظاهراً باهوش، هنوز نمی‌داند که داشتن اقامت و حتّا گذرنامه و شهروندی کشوری ملیّت کسی را تغییر نمی‌دهد. وی باید با افتخار بگوید من ایرانی و ایرانی زاده ام! تا سخنان ماسک درباره ایرانیان مصداق خود را باز یابد.

این، موضوع ساده‌ای است و نکته پیچیده‌ای در خود ندارد. حتّا وضعیت زندگی ایلان ماسک تأییدی بر این موضوع است. وی چون ملّیتش آمرکایی نیست و کسی است که به آمریکا مهاجرت کرده و اکنون شهروند (سیتیزن) آمریکاست، باز هم او نمی‌تواند رئیس جمهور شود(بحثی که مدتی پیش در رسانه‌ها پیش آمد.)؛ زیرا ملیت (Nationality at birth) آمریکایی ندارد؛ و کسی که ملیت آمریکایی نداشته باشد، طبق قانون نمی‌تواند رئیس جمهور آمریکا شود. همان موضوعی که در اوایل انقلاب برای جلال الدین فارسی پیش آمد و گفتند وی اصالتاً ایرانی نیست و طبق قانون نمی‌تواند رئیس جمهور شود.

از آن پس بود که هرکس وارد حوزه انتخاباتی ریاست جمهوری می‌شود، شناس‌نامه اش را به رسانه‌ها نشان می‌دهد تا بگوید من زاده ایرانم و پدرومادرم هم ایرانی هستند.

مطلب زیر را از وبسایتی برگرفته ام که نشانی آن در پایان نقل خواهد آمد:

علی رغم اینکه ممکن است کسانی تابعیت و ملیت را مترادف هم به کار ببرند، باید توجه داشت که تابعیت و ملیت دو مفهوم کاملاً جدا از یکدیگرند و نمی‌توان این دو را به جای یکدیگر به کار برد. از طرف دیگر این دو مفهوم، با اصطلاح اقامت دائم نیز، تفاوت داشته، و دارای ویژگیهایی متمایز از آنهاست. به همین دلیل، اطلاع از جزئیات تعریف تابعیت و ملیت و تفاوت آن با اقامت دائم، امری ضروری به نظر می رسد.

1- تابعیت چیست؟

می‌توان تابعیت را رابطه حقوقی، معنوی، و سیاسی دانست؛ که فرد را به دولت مشخصّی مرتبط می‌سازد و در نتیجه، فرد و دولت، دارای حقوق و تکالیفی در قبال یکدیگر می‌شوند؛ که جزئیات بیشتر در این خصوص در متن مقاله بیان گردیده است.

2- ملیت چیست؟

در پاسخ به این پرسش که ملّیّت چیست، باید گفت منظور از ملیت، رابطه ای معنوی است که یک فرد با دولتی خاصّ، داراست که برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر، به متن مقاله مراجعه نمایید.

3- تفاوت تابعیت و ملیت و اقامت دائم در چیست؟

یکی از تفاوتها این است که ملیت فرد، هیچگاه قابل تغییر نیست؛ اما محلّ اقامت دائم او و تابعیتش قابل تغییر است؛ که جزئیات بیشتر در این خصوص در متن مقاله ارائه شده است.

https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/4385

نکته‌ای مهم که هنوز برای من حل نشده:

در گذرنامه شاهزاده رضا پهلوی آن‌گونه که خودش در پاسخ به یک گزارشگر که از او پرسیدند چرا تابعیت هیچ کشوری در گذرنامه شما نیست، برای خالی بنودن عریضه، دلیلی اظهار کرد؛ ولی به نظر نگارنده دلیل اصلی آن، این است که یک شاهزاده ایرانی، نباید تابعیت هیچ کشور بیگانه‌ای را داشته باشد.

در این میان، پرسشی که پیش آمد، این است که چرا در گذرنامه های ایرانیان، جایی برای ملّیّت دارنده گذرنامه مشخص نشده است؟!

در گذرنامه من کشور محل اقامت و کد کشور وجود دارد؛ ولی جایی که بنویسد ملیت: … وجود ندارد. مثلاً اگر یک خانم اروپایی با یک مرد ایرانی ازدواج کند، به او گذرنامه ایرانی می‌دهند، و همگان هم می‌دانند که او به تبع شوهر خود، تابعیت ایران را به دست آورده؛ ولی ملیتش ایرانی نیست. متأسفانه در گذرنامه وی جایی وجود ندارد تا مشخص شود که وی دارای چه ملیتی است!

تفاوت ملّیّت با تابعیت در زبان انگلیسی:

ملّیّت: Nationality at birth

تابعیت: Citizenship/Nationality

آذر 1403

احمد شمّاع زاده